Τετάρτη 27 Ιανουαρίου 2021
Να λοιπόν και ενώ νομίσαμε ότι μόνο το ήδη ολοκληρωμένο ΥΗΕ Μεσοχώρας της ΔΕΗ στον ποταμό Άχελώο ταλαιπωρείται εδώ και 20 χρόνια, ιδιαίτερα μάλιστα μετά και την πρόσφατη απόφαση 2230/2020 του ΣτΕ (βλέπε και σχετικό δημοσίευμα στον ιστότοπο energypress από 21.12.2020), ήλθε τώρα και η σειρά του υπό μελέτη και αδειοδοτημένου καταρχήν ΥΗΕ Αγίου Νικολάου στον ποταμό Άραχθο, για μια πολύχρονη ταλαιπωρία επίσης…
Στην αρχική μελέτη για τα Υδροηλεκτρικά Έργα του μέσου ρου του ποταμού Αράχθου από τη ΔΕΗ (1985-86), προβλεπόταν μεταξύ άλλων και το μεγάλο Υδροηλεκτρικό Έργο του Αγίου Νικολάου, με φράγμα ύψους 115 m περίπου (στέψη στο υψόμετρο +276,30), ωφέλιμο όγκο ταμιευτήρα 100 εκατ. m3 και έκταση κατακλυζόμενη από τον ταμιευτήρα 5.000 στρ. Επειδή όμως η μέγιστη στάθμη λειτουργίας του ταμιευτήρα του έργου προβλεπόταν στο υψόμετρο +270, με την κατασκευή του θα κατακλυζόταν στο σύνολό της η ιστορική γέφυρα της Πλάκας (κοίτη ποταμού στη θέση της γέφυρας στο +238, κλείδα γέφυρας στο +256). Η ετήσια παραγωγή του υπόψη έργου, με βάση τα υδρολογικά στοιχεία της εποχής, προβλεπόταν στις 400 GWh περίπου και η ισχύς των μονάδων του στα 140 MW. Το έργο αυτό περιλαμβανόταν μέχρι και στο τελευταίο, πριν από το νόμο για την απελευθέρωση της αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας, εγκεκριμένο από το τότε Υπουργείο Ανάπτυξης πενταετές πρόγραμμα της ΔΕΗ (1998-2002), με την προοπτική όμως ανασχεδιασμού του λόγω και της κατάκλυσης της γέφυρας της Πλάκας, αλλά περιλαμβανόταν επίσης ακόμη και στα διάφορα κατά καιρούς διαχειριστικά σχέδια των υδατικών πόρων της Ηπείρου.
Εναλλακτικά και αφού εν τω μεταξύ η ΔΕΗ εγκατέλειψε την ιδέα να κατασκευάσει το υπόψη έργο, υπεβλήθη πρόταση από ιδιώτη επενδυτή, ο οποίος μάλιστα είχε πάρει από το 2001 την προβλεπόμενη άδεια παραγωγής από την ΡΑΕ, για κατασκευή στην ίδια περιοχή ενός μικρότερου έργου, σε σχέση με αυτό της ΔΕΗ. Συγκεκριμένα, η μέγιστη στάθμη ταμιευτήρα θα ήταν κατά 30 m χαμηλότερη (+240), με κατακλυζόμενη έκταση 2.700 στρ., ύψος φράγματος περί τα 90 m, αγωγό προσαγωγής προς τον σταθμό παραγωγής 7,5 Km, αλλά και πρόβλεψη για οικολογική παροχή 6 m3/s για το ενδιάμεσο τμήμα της κοίτης μεταξύ φράγματος και σταθμού παραγωγής, η οποία θα παρεχόταν από μικρό υδροηλεκτρικό σταθμό στο πόδι του φράγματος.
Η εγκατεστημένη ισχύς του κυρίως σταθμού παραγωγής θα ήταν 93 MW, η συνολική παραγωγή ενέργειας περί τις 300 GWh, άρα η συμβολή του στην μείωση εκπομπών CO2 περίπου 340.000 τόνοι ετησίως και το κόστος του όλου έργου σε σημερινές τιμές περί τα 200 εκατ. ευρώ. Σημαντικό από περιβαλλοντική άποψη είναι να επισημανθεί ότι με το υπόψη σχήμα αξιοποίησης, στην περιοχή της ιστορικής γέφυρας της Πλάκας δεν θα κατακλυζόταν πρακτικά παρά μόνο ένα μικρό τμήμα της κοίτης του ποταμού.
Παρόλα αυτά και για ‘χωροταξικούς’ αυτήν την φορά λόγους και για τον νέο αυτό περιβαλλοντικά βελτιωμένο σχεδιασμό, μετά από τις συνήθεις γνωστές ενστάσεις και προσφυγές, το έργο μάλλον έχει και πάλι ‘λιμνάσει’, μετά την απόφαση 3858/2007 του ΣτΕ.
Ας σημειωθεί εδώ ότι, όπως με έμφαση επισημάναμε σε παλαιότερο σημείωμά μας, αν είχε κατασκευαστεί το έργο του Αγίου Νικολάου, ο γεμάτος με νερό ταμιευτήρας του κατά την διάρκεια της καταστροφικής πλημμύρας του Φεβρουαρίου του 2015 στον ποταμό Άραχθο, θα προστάτευε από διάβρωση τα θεμέλια της γέφυρας της Πλάκας, από τις μεγάλες ταχύτητες του νερού και έτσι με βεβαιότητα δεν θα κατέρρεε η υπόψη ιστορική γέφυρα.
Επιπρόσθετα ας σημειωθεί ότι αν δημιουργηθεί ο ταμιευτήρας του Αγίου Νικολάου, χωρητικότητας περίπου 80 εκατ. m3, θα παρέχει σημαντική πρόσθετη αντιπλημμυρική προστασία στην πόλη της Άρτας. Ο ταμιευτήρας του κατάντη του Αγίου Νικολάου φράγματος της ΔΕΗ (του υδροηλεκτρικού έργου Πουρναρίου), δεν είναι απαρχής σχεδιασμένος για να παρέχει πλήρη αντιπλημμυρική προστασία των κατάντη περιοχών και για τις μικρότερες πλημμύρες. Μειώνει βέβαια το υπόψη έργο την αιχμή της πλημμύρας σχεδιασμού του, από τα 8.540 m3/s της μέγιστης πιθανής πλημμυρικής εισροής στα 5.800 m3/s εκροή προς την κατάντη περιοχή. Αλλά επειδή ο εκχειλιστής του λειτουργεί με τρία μεγάλα τοξωτά θυροφράγματα (σε αντίθεση με τον υπερχειλιστή του Αγίου Νικολάου, ο οποίος δεν έχει θυροφράγματα), δεν παρέχει αντιπλημμυρική προστασία για τις πλέον συνήθεις πλημμύρες με αιχμή εισροής μέχρι 3.300 m3/s, όταν ο ταμιευτήρας του είναι στην ανώτατη στάθμη λειτουργίας του (+120), γεγονός σύνηθες την χειμερινή περίοδο. Ας μη ξεχνάμε επίσης ότι ο ποταμός Άραχθος είναι από τους πλέον ορμητικούς ποταμούς στην χώρα μας και ανάντη του φράγματος Πουρναρίου, στην περιοχή της Άρτας, δεν υπάρχει άλλο μεγάλο έργο για να ανακόψει την ορμή της ροής του ποταμού. Επίσης η λειτουργία του Αγίου Νικολάου θα βελτίωνε ποιοτικά και την παραγωγή του ΥΗΕ Πουρναρίου (μετατροπή μέρους της παραγόμενης δευτερεύουσας ενέργειας σε πρωτεύουσα).
Η διατήρηση της στάθμης του ΥΗΕ Πουρναρίου τον χειμώνα σημαντικά χαμηλότερα του υψομέτρου +120, όπως γίνεται συνήθως ως τώρα για να εξασφαλίζεται μεγαλύτερη αντιπλημμυρική προστασία για την πόλη της Άρτας, απαξιώνει σημαντικά την υδροηλεκτρική παραγωγή του υπόψη έργου.
Ας τονιστεί όμως ιδιαίτερα εδώ, ότι τόσο το έργο της Μεσοχώρας της ΔΕΗ στον Αχελώο (το οποίο είναι σχεδόν έτοιμο από το 2001 και δεν σχετίζεται με την μεταφορά νερού από τον Αχελώο στην Θεσσαλία, που κόστισε σε σημερινές τιμές περί τα 500 εκ ευρώ και έτσι ήδη χάνονται 380 GWh αξίας 40 εκ. ευρώ το χρόνο τουλάχιστον), όσο και το προς επαναδειοδότηση και κατασκευή από ιδιώτη επενδυτή έργο του Αγίου Νικολάου στον Άραχθο (με εγκατεστημένη ισχύ του κυρίως σταθμού παραγωγής του 93 MW, με συνολική παραγωγή ενέργειας περί τις 300 GWh και κόστος του όλου έργου σε σημερινές τιμές περί τα 200 εκατ. ευρώ), είναι και τα δύο μεγάλα Υδροηλεκτρικά Έργα σε δύο από τους μεγαλύτερους ποταμούς της χώρας και με τα παρακάτω κύρια λειτουργικά-παραγωγικά χαρακτηριστικά και πλεονεκτήματα για το Ηλεκτρικό Σύστημα της χώρας:
- Δεδομένου οτι είναι μεγάλα Υδροηλεκτρικά Έργα, έχουν μέγιστη συμμετοχή τόσο στην βελτίωση του ισοζυγίου παραγωγής-φορτίου όσο και στην ρύθμιση φορτίου-συχνότητας. Και αυτό επειδή έχουν την δυνατότητα ταχύτατης μεταβολής της ισχύος λειτουργίας τους, πολύ ταχύτερης αυτής των θερμοηλεκτρικών σταθμών φυσικού αερίου, με αποτέλεσμα την διατήρηση τόσο της συχνότητας του Συστήματος όσο και του προγράμματος ανταλλαγών ισχύος με τρίτες χώρες.
- Οι παραπάνω ιδιότητες των μεγάλων Υδροηλεκτρικών Έργων, σε συνδυασμό και με την ικανότητα αποθήκευσης ενέργειας στους ταμιευτήρες τους, μπορούν να συμβάλουν και λόγω της ευελιξίας τους, τόσο στην αντιμετώπιση της στοχαστικότητας των αιολικών και φωτοβολταïκών μονάδων παραγωγής, όσο και στην μείωση της μεγάλης διακύμανσης τιμών στην αγορά εξισορρόπησης του TARGET MODEL. Υπερβολική αύξηση των τιμών αυτών ως γνωστόν διαπιστώθηκε κατά την πρόσφατη εφαρμογή του μοντέλου αυτού στην χώρα μας. Θα είχαμε λοιπόν με τα ΥΗΕ αυτά ως αποτέλεσμα, την μείωση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, επ’ ωφελεία φυσικά όλων των καταναλωτών (νοικοκυριών, επιχειρήσεων, βιομηχανίας) και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας.
- Και μία σχετική και ιδιαίτερα σημαντική πληροφορία των τελευταίων ημερών. Με την βοήθεια κυρίως των μεγάλων ΥΗΕ της ΔΕΗ, κατόρθωσε ο ΑΔΜΗΕ να κρατήσει σε ισορροπία το ηλεκτρικό μας σύστημα, κατά το Ευρωπαϊκό (κυρίως Γερμανικό) blackout της 8ης Ιανουαρίου. Στέλεχος του ΑΔΜΗΕ μάλιστα τονίζει σχετικά ότι, ‘μέχρι να αναπτυχθούν και άλλοι τρόποι παραγωγής, όπως η αποθήκευση (νέα Υδροηλεκτρικά Έργα και έργα Αντλησοταμίευσης προσθέτουμε εμείς…), δεν θα πρέπει η διείσδυση των ΑΠΕ να ξεπερνάει ένα μέγεθος’. Κρίσιμη λοιπόν και για την παραπέρα ανάπτυξη των ΑΠΕ, η κατασκευή νέων μεγάλων Υδροηλεκτρικών Έργων…
Μήπως όμως θα πρέπει να το πάρουμε τελικά απόφαση ότι τελείωσαν για πάντα τα μεγάλα φράγματα και Υδροηλεκτρικά Έργα στην Ελλάδα, ανεξάρτητα από τις όποιες φιλότιμες προσπάθειες γίνονται για βελτιώσεις του αρχικού σχεδιασμού τους και των προσπαθειών προβολής του σημαντικού ρόλου τους για το Ηλεκτρικό Σύστημα της χώρας; και παρά το ότι:
- Στην επένδυση σε μεγάλα Υδροηλεκτρικά Έργα, η συμμετοχή των έργων πολιτικού μηχανικού (έργα παραγόμενα κυρίως από Έλληνες μηχανικούς, εργάτες και εξοπλισμό) είναι περίπου σε ποσοστό 80%, δηλαδή έχουν μεγάλη εγχώρια προστιθέμενη αξία, ενώ ο εισαγόμενος ηλεκτρομηχανολογικός εξοπλισμός είναι σε ποσοστό 20% μόνο. Και αυτό σε αντίθεση με επένδυση σε θερμοηλεκτρικές μονάδες, όπου η συμμετοχή του εισαγόμενου ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού είναι περίπου 80%. Στις δε αιολικές και φωτοβολταïκές μονάδες το αντίστοιχο ποσοστό είναι ακόμη μεγαλύτερο, περίπου 90%. Μεγέθη που φυσικά επιβαρύνουν το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας μας.
- Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στις μεγάλες Υδροηλεκτρικές Μονάδες, οι οποίες σημειωτέον δεν θεωρούνται ΑΠΕ, ως προς το σκέλος της τιμολόγησης και εξαιρούνται από κάθε επιδότηση, γίνεται με ‘καύσιμο’ το νερό, σε αντίθεση με τις θερμικές μονάδες φυσικού αερίου, όπου το εισαγόμενο καύσιμο έχει ως αποτέλεσμα την μεγαλύτερη ενεργειακή εξάρτηση και την αύξηση του εμπορικού ελλείμματος της χώρας μας.
- Τέλος, με αφορμή την προ ημερών δημοσιευθείσα μελέτη του ΟΗΕ για τους κινδύνους από την παλαιότητα (γήρανση) των μεγάλων φραγμάτων ανά τον κόσμο, να διευκρινήσουμε ότι τα φράγματα των μεγάλων Υδροηλεκτρικών Έργων της ΔΕΗ, είναι σχετικά νέα σε ηλικία. Για τα παλαιότερα από αυτά φράγματα Λάδωνα (1956), Πλαστήρα (1962) και Κρεμαστά (1966), μόλις πέρασαν 65-55 χρόνια αντίστοιχα από την πρώτη λειτουργίας τους. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι συντηρούνται και επιθεωρούνται σχετικά τακτικά και ικανοποιητικά (για τα ελληνικά πάντα δεδομένα βέβαια…), από το επί τόπου προσωπικό της ΔΕΗ, αρμόδιο για την λειτουργία τους και την παραγωγή ενέργειας.
*Ο Ιωάννης Στεφανάκος είναι τ. Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ
*Ο Γεώργιος Δημάκης είναι Σύμβουλος Μηχανικός
Πηγή: https://energypress.gr
